Hukuka İtaat Yükümlülüğü Ve Sınırları

İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ........................................................................................................................... 3 İÇİNDEKİLER............................................................................................................... 7 KISALTMALAR.......................................................................................................... 11 GİRİŞ............................................................................................................................ 13 I. HUKUKA İTAAT YÜKÜMLÜLÜĞÜ SORUNUNUN KAVRAMSAL ÇERÇEVESİ VE FELSEFİ KÖKENİ....................................................................... 27 A. Hukuka İtaat Yükümlülüğü Sorununun Kavramsal Çerçevesi.............................. 27 1. Yükümlülük Kavramı ve Türleri....................................................................... 27 a. Genel Anlamıyla Yükümlülük Kavramı....................................................... 27 b. Ahlâki Yükümlülük..................................................................................... 29 (1) Ahlâki Yükümlülüğün Nitelikleri.......................................................... 29 (2) Ahlâki Yükümlülük ile Benzer Ahlâki Kavramlar Arasındaki İlişki...... 32 i. Ahlâki Yükümlülük ve Gereklilik Kipi............................................... 32 ii. Ahlâki Yükümlülük ve Ahlâki Ödev................................................. 34 c. Hukuki Yükümlülük.................................................................................... 37 2. Hukuka İtaat Yükümlülüğü............................................................................... 39 a. Hukuka İtaat Yükümlülüğü Sorunu............................................................. 39 b. Hukuka İtaat Yükümlülüğünün Özellikleri.................................................. 44 c. Hukuka İtaat Yükümlülüğünü İzah Etmede Analitik Yaklaşım ve Yetersizliği.................................................................................................. 48 d. Prima Facie İtaat Yükümlülüğü................................................................... 55 B. Hukuka İtaat Yükümlülüğü Sorununun Felsefi Kökeni: Platon'un Kriton Diyaloğu................................................................................................................ 58 II. HUKUKA İTAAT YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN TEMELLENDİRİLMESİ: İRADECİ KURAMLAR........................................................................................... 64 A. Hukuka İtaat Yükümlülüğü Kuramlarının Tasnifi................................................. 64 B. İradeci Kuramlar.................................................................................................... 66 1. İradeci Kuramların Genel Özellikleri................................................................. 66 2. Rıza Kuramı....................................................................................................... 67 a. Liberal Sözleşmeci Gelenek ve Rıza Kuramı................................................ 67 b. Hukuka İtaat Yükümlülüğünü Temelendirme Girişimi Olarak Rıza Kuramı......................................................................................................... 73 (1) Rıza Kavramı......................................................................................... 74 (2) Rıza Türleri ve Hukuka İtaat Yükümlülüğü........................................... 78 c. Rıza Kuramına Yönelik Eleştiriler................................................................ 84 3. Hukuka İtaat Yükümlülüğünü Karşılıklılığa Dayandıran Kuramlar................... 89 a. Fair Play Kuramı.......................................................................................... 90 (1) Genel Olarak Fair Play Kuramı.............................................................. 90 (2) Hart ve Rawls'un Yaklaşımları.............................................................. 91 (3) Fair Play Kuramına Yönelik Eleştiriler.................................................. 96 (4) Fair Play Kuramına Yönelik Eleştirilere Karşı Geliştirilen Cevaplar................................................................................................. 99 i. Simmons'ın Yaklaşımı.................................................................... ..99 ii. Arneson'un Yaklaşımı................................................................... 106 iii. Klosko'nun Yaklaşımı................................................................... 109 (5) Rıza Kuramı ile Fair Play Kuramının Karşılaştırılması........................ 116 b. Hukuka İtaat Yükümlülüğünü Minnettarlık Duygusuna Dayandıran Kuramlar 118 (1) Minnettarlık Kuramının Felsefi Kökeni............................................... 118 (2) Çağdaş Minnettarlık Kuramı ve Dayandığı Temel İlkeler.................... 120 (3) Minnettarlık Kuramının İki Farklı Yorumu......................................... 122 (4) Minnettarlık Duygusuna Dayalı Yükümlülüklerin Kapsamı............... 124 (5) Minnettarlık Kuramına Yönelik Eleştiriler........................................... 130 III. HUKUKA İTAAT YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN TEMELLENDİRİLMESİ: İRADECİ OLMAYAN KURAMLAR.................................................................. 133 A. İradeciliğin Eleştirisi........................................................................................... 133 B. Faydacılık............................................................................................................ 134 1. Genel Bir Ahlâk ve Siyaset Kuramı Olarak Faydacılık................................... 134 2. Faydacılığın Türleri......................................................................................... 135 3. Hukuka İtaat Yükümlülüğü Sorunu Çerçevesinde Faydacılığın Türleri ve Eleştirileri........................................................................................................ 139 a. Faydacılığın Hukuka İtaat Yükümlülüğü Sorununa Genel Yaklaşımı......... 139 b. Eylem Faydacılığı ve Hukuka İtaat Yükümlülüğü....................................... 140 c. Faydacı Genelleme İlkesi ve Hukuka İtaat Yükümlülüğü............................ 143 d. Kural Faydacılığı ve Hukuka İtaat Yükümlülüğü........................................ 146 e. Hare'in Faydacılığı ve Hukuka İtaat Yükümlülüğü..................................... 147 C. Hukuka İtaat Yükümlülüğünü Doğal Ahlâki Ödevlerden Türeten Kuramlar..... 154 1. Hukuka İtaat Yükümlülüğünü Doğal Ahlâki Ödevlerden Türeten Kuramların Temel Özellikleri......................................................................... 154 2. Hukuka İtaat Yükümlülüğünü Adil Kurumları Destekleme ve Geliştirme Ödevinden Türeten Kuramlar........................................................................ 157 a. Doğal Adalet Ödevi Düşüncesi................................................................. 157 b. Rawls'un Hukuka İtaat Yükümlülüğü Yaklaşımı..................................... 158 (1) Rawls'un Hukuka İtaat Yükümlülüğü Yaklaşımının Kaynakları........ 158 (2) Rawls'da Yükümlülük – Ödev Ayrımı............................................... 159 (3) Rawls'un Hukuka İtaat Yükümlülüğünü Temellendirme Şekli........... 161 (4) Rawls'un Hukuka İtaat Yükümlülüğü Yaklaşımına Yönelik Eleştiriler............................................................................................. 165 (5) Doğal Adalet Ödevi Düşüncesinin Yeniden Ele Alınması.................. 182 D. Hukuka İtaat Yükümlülüğünü Toplumsal Aidiyet Düşüncesine Dayandıran Kuramlar............................................................................................................ 192 1. Hukuka İtaat Yükümlülüğü Sorununu Farklı Bir Yaklaşımla Ele Alma İhtiyacı ve Cemaatçilik.................................................................................... 192 a. İradeci ve İradeci Olmayan Kuramların Eleştirisi......................................... 192 b. Genel Bir Siyaset Kuramı Olarak Cemaatçilik ve Toplumsal Aidiyet Düşüncesi................................................................................................... 194 (1) Genel Olarak Cemaatçilik ve Hukuka İtaat Yükümlülüğü Sorunu........ 194 (2) Toplumsal Aidiyet Yükümlülükleri....................................................... 195 c. Hukuka İtaat Yükümlülüğünü Toplumsal Aidiyet Düşüncesine Dayandıran Kuramların Ortak Özellikleri.................................................... 197 (1) Hukuka İtaat Yükümlülüğünü İradeci Olmayan Bir Yaklaşımla İzah Etme...................................................................................................... 198 (2) Ortak Ahlâki Tecrübeyi Temel Alma................................................... 198 (3) Hukuka İtaat Yükümlülüğünü Belirli Bir Topluma ve O Toplumda Yaşayan Kişilere Özgü Kabul Etme..................................................... 199 (4) Toplum ile Aile Arasında Benzerlik Kurma......................................... 199 (5) Yerel Ahlâki Pratiklere Normatif Bağlayıcılık Atfetme........................ 201 2. Hukuka İtaat Yükümlülüğünü Toplumsal Aidiyet Düşüncesine Dayandıran Kuramlara Yönelik Eleştiriler.................................................. 202 IV. HUKUKUN OTORİTESİ, MEŞRUİYETİ VE HUKUKA İTAAT YÜKÜMLÜLÜĞÜ SORUNU.............................................................. 210 A. Hukuka İtaat Yükümlülüğü Tartışmalarında Güncel Yaklaşımlar................... 210 1. Hukuka İtaat Yükümlülüğü Kuramlarının Başarısızlığı ve Karma Görüşler..................................................................................................... 210 a. Gilbert'in Yaklaşımı............................................................................... 212 b. Klosko'nun Yaklaşımı........................................................................... 213 2. Felsefi Anarşizm ve Hukuka İtaat Yükümlülüğünün Reddi........................ 216 a. Bir Siyaset Felsefesi Kuramı Olarak Anarşizm ve Özellikleri................ 216 b. Anarşizmin Türleri................................................................................. 219 c. Hukuka İtaat Yükümlülüğü Sorunu ve Felsefi Anarşizm...................... 220 (1) Wolff'un Felsefi Anarşizmi.............................................................. 222 (i) Wollf'da Otorite – Otonomi İlişkisi............................................. 222 (ii) Wollf'a Yönelik Eleştiriler.......................................................... 228 (2) Felsefi Anarşizmin Yeniden Ele Alınması........................................ 231 3. Hukuka İtaat Yükümlülüğünü Reddeden Yaklaşımların Temel Argümanları................................................................................................ 233 a. Hukuka İtaat Yükümlülüğünün Dayandırıldığı Ahlâki İlkelerin Eleştirisi.................................................................................................. 233 b. Hukuka İtaat Yükümlülüğünün Daha Genel Ahlâki İlkelerin Yanında Gereksiz Kalması.................................................................................... 237 c. Ahlâki Yükümlülük Getirmeyen Yasalar Sorunu ve Hukuka İtaat Yükümlülüğü.......................................................................................... 242 d. Meşru Otorite ile Hukuka İtaat Yükümlülüğü Arasındaki Zorunlu Bağın Reddi........................................................................................... 245 B. Hukukun Ahlâki Otoritesi ve Hukuka İtaat Yükümlülüğünü Yeniden Temellendirme Girişimleri................................................................................... 255 1. Anarşizme Yönelik Eleştiriler ve Bu Eleştirilerin Geçerliliği.......................... 255 a. Felsefi Anarşizmin Tutarsızlığı.................................................................... 256 b. Sonuçları İtibariyle Felsefi Anarşizmin Kabul Edilemezliği........................ 257 c. Felsefi Anarşizmin Temel Ahlâki Sezgilerimizle ve Genel Kabullerimizle Örtüşmemesi....................................................................... 261 2. Hukuka İtaat Yükümlülüğünün Devlet ve Hukukun Otoritesine Dayandırılması................................................................................................ 266 a. Devlet ve Hukukun Zorunlu İhtiyaç Olduğu Düşüncesi............................. 266 b. Finnis'in Yaklaşımı..................................................................................... 268 (1) Finnis'e Göre Hukukun Otoritesi........................................................ 269 (2) Finnis-Raz Tartışması ve Hukuka İtaat Yükümlülüğü Sorunu............. 273 i. Finnis'in Hukuka İtaat Yükümlülüğünü Temellendirme Girişimi.... 273 ii. Raz'ın Finnis'e Yönelik Eleştirileri................................................. 277 3. Hukuka İtaat Yükümlülüğünün Reddi ve Kişi ile Devlet Arasındaki Ahlâki İlişki.................................................................................................... 282 SONUÇ...................................................................................................................... 293 KAYNAKÇA............................................................................................................. 311